Czym jest ubezpieczenie i kim są jego strony?

Ubezpieczenie znosi lub ogranicza ciężar określonych rodzajów zdarzeń losowych.

Zdarzenia te mogą być negatywne: uszczerbek na zdrowiu czy zniszczenie mienia. Mogą też być pozytywne: narodziny dziecka – jednak wiązać się przy tym ze zwiększonymi potrzebami finansowymi.

Dla pojedynczej osoby koszty finansowe takich zdarzeń mogą być bardzo dotkliwe. Dzięki zakładowi ubezpieczeń, który pobiera składki od wielu osób, a wypłaca odszkodowania tylko tym, których dotknęła szkoda, koszty rozkładają się.

Zakład ubezpieczeń zobowiązuje się dostarczyć określone świadczenia, w razie danego zdarzenia losowego, a ubezpieczający (druga strona umowy) zobowiązuje się opłacać składkę. Ubezpieczony jest osobą, której mienie, życie lub zdrowie jest przedmiotem ubezpieczenia. W ubezpieczeniach ważną rolę odgrywa także pojęcie uposażonego, czyli osoby wyznaczonej przez ubezpieczonego do pobrania świadczenia ubezpieczeniowego po swojej śmierci.

Funkcje ubezpieczeń

Ubezpieczenia spełniają trzy podstawowe funkcje: ochronną, prewencyjną i finansową.

Funkcja ochronna związana jest z zapewnieniem ubezpieczonemu ochrony na wypadek wystąpienia pewnych zdarzeń. Ochrona ma zazwyczaj wymiar finansowy, ponieważ świadczenia wypłacane przez zakład ubezpieczeń mają zaspokoić zwiększone nagle potrzeby, czy wynagradzać nieoczekiwane szkody. W praktyce usługi ubezpieczeniowe zapewniają także rozwiązywanie problemów w sposób organizacyjny, jak nocleg czy auto zastępcze. Sprawia to, że jeszcze przed wystąpieniem zdarzenia objętego ubezpieczeniem, ubezpieczony ma poczucie bezpieczeństwa, ponieważ za niewysoką cenę w stosunku do ewentualnych strat, pozbywa się konieczności przygotowania finansowego i psychologicznego na konsekwencje tego, co może nastąpić.

Drugą podstawową funkcją ubezpieczeń jest prewencja, czyli zapobieganie zdarzeniom losowym. Zapobieganie szkodzie to jeden z obowiązków ubezpieczającego – jego zaniedbanie lub umyślne spowodowanie szkody stanowi podstawę do odmowy wypłaty świadczenia. Przykładem może być utrata zniżek na obowiązkowe ubezpieczenie OC samochodu, po zajściu z winy ubezpieczonego konieczności wypłaty świadczenia na rzecz poszkodowanego.

Ostatnią funkcją ubezpieczeń jest funkcja finansowa. Istnieje wiele pozytywnych skutków, finansowania ryzyka przez ubezpieczenie. Są to: niwelowanie trosk związanych z doznaniem straty lub zaistnieniem nagłych, wzmożonych potrzeb finansowych, zabezpieczenie finansowe bliskich na wypadek śmierci ubezpieczonego, pewność i stabilność finansowa, zwiększenie wiarygodności finansowej, czy uwolnienie środków, które miałyby być przeznaczone na samodzielne pokrycie zaistniałych szkód.

Zawarcie niektórych rodzajów polis ubezpieczenia na życie pozwala na gromadzenie oszczędności za pomocą funduszy inwestycyjnych. Środki zgromadzone w ten sposób mogą posłużyć jako zabezpieczenie dochodów na starość, hipoteki bądź przyszłości potomstwa.

Klasyfikacja ubezpieczeń i produktów ubezpieczeniowych

Produktem ubezpieczeniowym nazywamy pakiet usług dostarczanych ubezpieczonemu  przez zakład ubezpieczeń za określoną opłatą, od chwili zawarcia umowy ubezpieczenia aż do jej rozwiązania. Produkty te można podzielić wg kilku kryteriów. Główny podział to ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne. Ubezpieczenia obowiązkowe to te, które są wymagane przepisami prawa. Wyróżnia się następujące ich rodzaje: ubezpieczenia obowiązkowe powszechne, takie jak ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, rolników czy doradców podatkowych oraz obowiązkowe ubezpieczenia szczególne OC, np. biegłych rewidentów czy komorników sądowych.

Drugim kryterium klasyfikacji produktów ubezpieczeniowych jest liczba ubezpieczonych przedmiotów – stąd podział na kolejne rodzaje ubezpieczeń: indywidualne i zbiorowe. W ubezpieczeniu zbiorowym ochroną objęta jest większa liczba osób lub instytucji. Pozwala to na wynegocjowanie niższej składki i upraszcza formalności związane z zawieraniem odrębnych umów ubezpieczenia. W ubezpieczeniach zbiorowych wyróżnia się jeszcze ubezpieczenia grupowe, w których ujednolica się system oceny ryzyka osobowego, poziom składek i świadczeń dla jakiejś grupy ubezpieczonych, np. pracowników jednego zakładu pracy.

Trzecim kryterium podziału ubezpieczeń jest przedmiot ubezpieczenia i ze względu na niego wyróżnia się ubezpieczenia osobowe i majątkowe.

Najpopularniejsze rodzaje ubezpieczeń  w Polsce

Polska charakteryzuje się dość niskim poziomem świadomości ubezpieczeniowej, a liczba zawieranych polis ubezpieczeń dobrowolnych jest wciąż niższa niż w innych krajach europejskich. Skutkuje to małą liczbą zawieranych umów ubezpieczenia na życie czy ubezpieczenia wypadkowego i chorobowego. Jest to często popełniane zaniedbanie naszych rodaków.

Do najpopularniejszych rodzajów produktów ubezpieczeniowych w Polsce należy obowiązkowe ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Nieco dalej plasuje się taki rodzaj jak grupowe ubezpieczenie na życie, które w większości przypadków organizowane jest przez zakłady pracy, gwarantując dość korzystne warunki z uwagi na liczbę ubezpieczonych, dlatego też jest to jedna z chętniej zawieranych umów.

Kwestią, która może zniechęcać ludzi do ubezpieczania się jest obawa o utratę wpłaconych na polisę pieniędzy bądź kłopoty z wypłatą świadczenia. Stworzono jednak szereg instytucji, które działają na rzecz klientów oraz takie, które zrzeszają i wspierają zakłady ubezpieczeń. Organy nadzoru mają bowiem obowiązek sprawdzania towarzystw pod względem wypłacalności, uprawnienia do uzyskiwania informacji na temat zgodności ich działalności z prawem oraz sposobu jej wykonywania. W razie zaniedbań ze strony zakładu może nawet zostać mu cofnięte zezwolenie na prowadzenie działalności. Na szczególną uwagę w tej kwestii zasługuje Komisja Nadzoru Finansowego i Rzecznik Ubezpieczonych jako główne organy działające na rzecz klientów zakładów ubezpieczeniowych.