SLIM VAT 3 w ujęciu praktycznym

Pakiet SLIM VAT 3 to wiele zmian mających na celu ogólne przyspieszenie rozliczeń podatników względem podatku VAT.

Zmian jest wiele. Podatnicy starają się za nimi nadążyć. Niniejsza publikacja traktuje o najistotniejszych zmianach, obszarach jakie objął pakiet zmian SLIM VAT 3. 

Zmiany te już obowiązują od 1 lipca 2023r.

O poprzednich odsłonach pakietu SLIM VAT pisaliśmy tutaj: https://www.comarch.pl/erp/blog/slim-vat-2-0/ i https://www.comarch.pl/erp/blog/pakiet-slim-vat/. 

Zmiany w korekcie WDT do stawki 0% VAT

Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDT) to nic innego jak dostawa (sprzedaż), przykładowo przez polskiego przedsiębiorcę (czynnego podatnika VAT), towarów znajdujących się na terytorium RP na rzecz jednego z kontrahentów UE. Przy czym muszą one zostać faktycznie wywiezione z Polski i przewiezione na terytorium kontrahenta UE.

Obowiązek opodatkowania podatkiem VAT przy transakcji WDT powstaje:

• z chwilą wystawienia faktury przez polskiego podatnika, 
• nie później jednak niż 15-tego dnia miesiąca następnego po miesiącu, w którym dokonano WDT (wywieziono towar z Polski do kraju kontrahenta UE).

Jak mówi art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2022 r. poz. 931 (zwanej dalej ustawą o VAT) wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów podlega opodatkowaniu według stawki 0% VAT (u polskiego czynnego podatnika VAT), pod warunkiem że polski podatnik:

• dokonał dostawy na rzecz nabywcy posiadającego właściwy i ważny numer NIP oraz NIP-UE (numer identyfikacyjny dla transakcji wewnątrzwspólnotowych, nadany przez państwo członkowskie właściwe dla nabywcy, który nabywca podał podatnikowi),
• przed upływem terminu do złożenia deklaracji podatkowej – JPK_V7 oraz informacji VAT-UE za dany okres rozliczeniowy, posiada w swojej dokumentacji dowody, że towary będące przedmiotem WDT zostały wywiezione z terytorium RP i dostarczone do kraju UE nabywcy,
• w momencie składania JPK_V7 i informacji podsumowującej UE, w której wykazuje daną dostawę towarów - WDT, jest zarejestrowany jako czynny podatnik VAT oraz VAT UE.

Jeżeli polski czynny podatnik VAT i VAT-UE dokona transakcji WDT, towary zostaną wywiezione poza Polskę na terytorium kontrahenta (odbiorcy) UE to polski przedsiębiorca zastosuje stawkę 0% VAT, jeżeli do terminu złożenia JPK_V7 posiada dokumentację potwierdzającą faktyczny wywóz tych towarów poza terytorium RP.

Jeżeli za miesiąc rozliczeniowy i za dwa następne miesiące polski podatnik nie dysponuje ww. dowodami to nie wykazuje tej transakcji jako WDT, a jako transakcję krajową, czyli ze stawką VAT właściwą dla sprzedawanych towarów. 

Dla polskiego sprzedawcy oznacza to obowiązek zapłaty polskiego podatku VAT, a jeżeli będzie dysponować dokumentami potwierdzającymi wywóz towarów w ramach WDT to obowiązek wstecznego dokonania korekty JPK_V7.

Przed SLIM VAT 3 podatnik musiał dokonać wstecznej korekty JPK_V7 i informacji podsumowującej VAT-UE w okresie dokonania dostawy towarów. Okres ten niejednokrotnie różni się od okresu powstania obowiązku opodatkowania VAT transakcji WDT.

Przykład 1 

Czynny polski podatnik VAT i VAT-UE dokonał w miesiącu maju 2023r. transakcję sprzedaży WDT na rzecz odbiorcy z Czech. Faktura dokumentującą daną transakcję została wystawiona w maju 2023r. Jednakże firma transportowa przekazała polskiemu podatnikowi dokumentację wywozu danego towaru w lipcu 2023r. Polski podatnik korygując JPK_V7 i informację podsumowującą i stosując stawkę 0% VAT dla danej transakcji WDT cofnie się do miesiąca maja 2023r.

Zmiany w zakresie momentu odliczenia VAT z tytułu WNT

Podstawowa zasada odliczenia podatku VAT przez czynnego polskiego podatnika VAT mówi, iż prawo odliczenia podatku VAT powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych towarów przez polskiego czynnego podatnika VAT powstał obowiązek podatkowy.

Zatem polski czynny podatnik VAT może odliczyć podatek VAT z otrzymanej faktury nie wcześniej niż w miesiącu powstania obowiązku opodatkowania VAT u sprzedawcy.

Niemniej w przypadku, gdy polski czynny podatnik VAT dokonuje zakupu towarów od kontrahenta z UE, a więc dokonuje WNT, to musi spełnić jeszcze jeden warunek.

Podatnik musi otrzymać fakturę dokumentującą WNT od kontrahenta z UE w ciągu trzech miesięcy licząc od końca miesiąca, w którym sprzedawca UE miał obowiązek opodatkować VAT daną transakcję (obowiązek podatkowy u sprzedawcy).

Zakup towaru z UE, czyli WNT polski czynny podatnik VAT wykazuje w miesiącu wystawienia faktury WNT (tylko jeżeli dysponuje fakturą):

• po stronie sprzedaży ewidencji JPK_V7 – dolicza do wartości faktury podatek VAT należny,
• po stronie zakupu w ewidencji JPK_V7 – odlicza doliczony podatek VAT należny.

Jednakże wielokrotnie dochodziło do sytuacji, gdy polski czynny podatnik VAT nie otrzymał faktury np. przez trzy miesiące i nie mógł odliczyć podatku VAT z tytułu WNT. Musiał natomiast wykazać w ewidencji JPK_V7 po stronie sprzedaży podatek VAT należny z tytułu WNT. 

Jeżeli wreszcie otrzymał fakturę w czwartym miesiącu wówczas mógł odliczyć podatek VAT na bieżąco albo poprzez korektę wstecz miesiąca - wystawienia faktury WNT.

Poza korektą wstecz dochodziła niekiedy kwestia odsetek podatkowych, które przecież zapłacone nie podlegają zwrotowi.

Polski czynny podatnik VAT ujmie więc w ewidencji JPK_V7 i informacji podsumowującej VAT-UE zakup towaru od kontrahenta z UE, czyli WNT:

1. albo z chwilą wystawienia faktury, 
2. albo nie później niż 15-tego dnia miesiąca następnego po miesiącu, w którym kontrahent z UE dokonał dostawy towaru w ramach WNT.

Tym samym SLIM VAT 3 likwiduje wymóg dysponowania fakturą w okresie trzech miesięcy.

Przykład 2

Czynny polski podatnik VAT i VAT-UE dokonał w miesiącu kwietniu 2023r. zakupu towaru od kontrahenta z Francji. Towar przyjechał do polskiego podatnika jeszcze w miesiącu kwietniu 2023r. Do końca lipca 2023r. nie otrzymał jednak faktury. 

Polski czynny podatnik VAT ujmie więc w ewidencji JPK_V7 i informacji podsumowującej VAT-UE zakup towaru od kontrahenta z Francji, czyli transakcję zakwalifikowaną jako WNT:

1. albo z chwilą wystawienia faktury jeżeli będzie miał o tym wiedzę, 
2. albo nie później niż 15-tego dnia miesiąca następnego po miesiącu, w którym kontrahent z UE dokonał dostawy towaru w ramach WNT.

SLIM VAT 3 a nowy limit małego podatnika VAT

W myśl art. 2 pkt 25 ustawy o VAT mały podatnik VAT w roku 2023 to czynny podatnik VAT:

• u którego wartość sprzedaży przeliczonej na złotówki razem z kwotą podatku VAT nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty odpowiadającej równowartości 1.200.000 euro,
• prowadzący przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzający funduszami inwestycyjnymi, zarządzającego alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, będący agentem, zleceniobiorcą lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu - jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 45.000 euro.

SLIM VAT 3 podwyższa limit sprzedaży z 1.200.000 euro do 2.000.000 euro. To oznacza, że więcej czynnych podatników VAT będzie mogło korzystać:

• z kwartalnego rozliczenia podatku VAT,
• z rozliczania podatku VAT według metody kasowej polegającej na ujmowaniu VAT w ewidencji JPK_V7 w momencie zapłaty za fakturę.

Przeliczając na złotówki powyższe limity z profitu małego podatnika VAT w 2023r. skorzystają podatnicy:

• z pierwszej grupy – 9 654 000 zł (2.000.000 euro),
• z drugiej grupy, czyli – 217.000 zł (45.000 euro).

SLIM VAT 3 powoduje, iż w już w 2023 roku więcej czynnych podatników VAT zachowa status małego podatnika VAT.

Brak obowiązku wystawiania faktury zaliczkowej?

W poprzednim stanie prawnym jeżeli czynny podatnik VAT otrzymał przedpłatę, zaliczkę przed sprzedażą towarów lub usług – wówczas miał obowiązek wystawić fakturę zaliczkową.

Warto przypomnieć, iż podatnik nadal nie ma obowiązku wystawienia faktury zaliczkowej:

• dla transakcji WDT,
• dla świadczenia usług m.in. stałej obsługi prawnej i biurowej, najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze, ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia, dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego, telekomunikacyjnych, (nie dotyczy importu usług),
• dla transakcji dostaw energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego,
• w odniesieniu do dostaw towarów dokonywanych na rzecz podatnika ułatwiającego dostawy towarów oraz przez tego podatnika (operator interfejsu elektronicznego).

Podatnik nie jest również zobligowany do wystawienia faktury sprzedaży w odniesieniu do sprzedaży:

• przedmiotowo zwolnionej z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 o VAT,
• podmiotowo zwolnionej z VAT na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT.

Zmiana w zakresie kursu walut dla korekty faktury w walucie obcej

Niezwykle istotną zmianą, którą wprowadziło SLIM VAT 3 to zastosowanie konkretnego kursu waluty obcej dla wystawionej faktury korygującej.

Mówi o tym art. 31b ustawy o VAT.

Przykład 3

Sprzedawca wystawił fakturę sprzedaży dnia 05.06.2023r. na rzecz kontrahenta z Francji na kwotę 2.500 EUR. Kurs, jaki podatnik użył do przeliczenia wystawionej faktury sprzedaży to kurs z dnia 02.06.2023r. 

Natomiast dnia 20.06.2023r. sprzedawca z uwagi na udzielenie rabatu wystawił fakturę korygującą na kwotę -250 EUR.

Do przeliczenia wartości rabatu -250 EUR wynikającego z wystawionej faktury korygującej sprzedawca zastosuje kurs waluty z dnia 02.06.2023r., a więc kurs waluty zastosowany do przeliczenia waluty obcej z pierwotnej faktury sprzedaży. 

Zmiana w zakresie kursu walut dla zbiorczej faktury korygującej w walucie obcej

SLIM VAT 3 zaimplementował także zmianę w zastosowaniu odpowiedniego kursu walut w odniesieniu do zbiorczych faktur korygujących in minus w walucie.

Zgodnie z art. 31b ust. 2 ustawy o VAT jeżeli podatnik (sprzedawca) wystawił zbiorczą fakturę korygującą (art. 106j ust. 3 ustawy o VAT) w walucie obcej wówczas do przeliczenia danej waluty obcej na polskie złote będzie miał dwie możliwości:

• użyć średniego kursu danej waluty obcej ogłoszonego przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia tej faktury korygującej albo
• użyć ostatniego kursu wymiany opublikowanego przez EBC na ostatni dzień poprzedzający dzień wystawienia tej faktury korygującej, przy czym w takim przypadku waluty inne niż euro przelicza się z zastosowaniem kursu wymiany każdej z nich względem euro.

Zmiana w zakresie kursu walut dla zbiorczej faktury korygującej w walucie obcej dla WNT i importu usług

SLIM VAT 3 to także zmiana dodająca użycie jednego z dwóch kursów waluty obcej dla zbiorczej faktury korygującej, którą otrzyma polski podatnik realizujący WNT lub import usług.

Polski czynny podatnik VAT, który dokona transakcji (rozpoznanej w Polsce) jako WNT lub import usługi, a następnie otrzyma rabat od unijnego sprzedawcy, a w ślad za tym zbiorczą fakturę korygującą w walucie obcej, wówczas będzie miał dwie możliwości przeliczenia na złote tej faktury czyli według:

• kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia tej faktury albo
• ostatniego kursu wymiany opublikowanego przez Europejski Bank Centralny na ostatni dzień poprzedzający dzień wystawienia tej faktury, przy czym w takim przypadku waluty inne niż euro przelicza się z zastosowaniem kursu wymiany każdej z nich względem euro.

Zmiany w zakresie ulgi na kasy rejestrujące i obowiązek drukowania dokumentów fiskalnych

Pierwsza zmiana w zakresie kas rejestrujących odnosi się do ulgi na zakup kasy fiskalnej dla podatników zwolnionych z VAT.

Jeżeli podatnik zwolniony z VAT dokonuje zakupu kasy rejestrującej, to taki podatnik także może wnioskować o zwrot ulgi na zakup kasy.

Warunkiem jest złożenie wniosku o zwrot ulgi w miesiącu następnym po miesiącu rozpoczęcia prowadzenia ewidencji sprzedaży za pomocą kasy fiskalnej.

Druga zmiana odnosi się do wszystkich stosujących kasy rejestrujące, ale wyłącznie kasy on-line oraz wirtualne. Sprzedawcy będą mogli zrezygnować z drukowania obowiązkowych dokumentów przy zastosowaniu kasy rejestrującej. 

Sprzedaż zwolniona i opodatkowana a SLIM VAT 3

Gdy podatnik sięgnie do art. 91 ust. 1 ustawy o VAT zwróci uwagę, że jeżeli przedsiębiorca prowadzi sprzedaż zwolnioną i opodatkowaną to ma obowiązek ustalić współczynnik proporcji.

Współczynnik ten informuje o tym ile sprzedaży opodatkowanej przypada na łączną sprzedaż opodatkowaną i zwolnioną. Współczynnik ten zostaje wyrażony w %.

Następnie każdy zakup przedsiębiorca dzieli na 3 grupy:

1. zakup na sprzedaż opodatkowaną,
2. zakup na sprzedaż zwolnioną,
3. zakup na sprzedaż opodatkowaną i zwolnioną (mieszana).

Jeżeli podatnik otrzyma fakturę zakupu, której wydatek dotyczy sprzedaży mieszanej wówczas podatek VAT z tej faktury mnoży właśnie przez wyżej wspomniany współczynnik (który wcześniej ustalił).

W poprzednim stanie prawnym jeżeli proporcja przekroczyła 98% oraz kwota podatku VAT naliczonego (z faktur zakupu) pomnożona przez współczynnik, ale ta część VAT niepodlegająca odliczeniu w skali roku, była mniejsza niż 500 zł – wówczas podatnik mógł nie stosować w ogóle proporcji w kolejnym roku.

Drugą opcją było to, że gdy proporcja nie przekroczyła w poprzednim roku 2% - wówczas podatnik ponownie nie musiał stosować w kolejnym roku współczynnika.

SLIM VAT 3 pozostawił te zasady ze zmianą kwot tzn.:

• współczynnik proporcji przekroczył 98% i kwota podatku VAT naliczonego niepodlegającego odliczeniu z zastosowania współczynnika nie przekroczyła 10.000 zł.

Jeżeli w 2022r. podatnik prowadził sprzedaż opodatkowaną i zwolnioną oraz obliczony współczynnik proporcji przekroczył 98% i jednocześnie kwota podatku VAT naliczonego niepodlegającego odliczeniu z zastosowania współczynnika nie przekroczyła 10.000 zł – wówczas nie ma obowiązku w 2023 roku stosować proporcji.

To jednak nie wszystko.

Kolejna dość zaskakująca zmiana w aspekcie obliczania proporcji dotyczy podatników rozpoczynających działalność i nie tylko.

Autor tekstu:

Krzysztof Ulicki Specjalista ds. podatków bezpośrednich a także VAT, licencjonowany główny księgowy, trener z ponad 15-letnią praktyką finansową, rachunkową i podatkową, współpracuje z wieloma kancelariami rachunkowości oraz doradztwa podatkowego w wielkopolsce.