System kaucyjny w Polsce. Rewolucja dla handlu i producentów

1 października 2025 r. wystartował ogólnokrajowy system kaucyjny na jednorazowe i wielorazowe opakowania po napojach. Celem tej rewolucyjnej zmiany jest zwiększenie poziomów selektywnej zbiórki i recyklingu, a w efekcie – ograniczenie zaśmiecania. Dla firm to jednak nie tylko krok w stronę ekologii, ale przede wszystkim potężne wyzwanie operacyjne, logistyczne i księgowe.

Kluczowe zasady systemu kaucyjnego

Nowe przepisy precyzyjnie określają, które opakowania zostaną objęte systemem i jaka będzie wysokość kaucji.

Jakie opakowania zostaną objęte kaucją?

• Butelki plastikowe (PET) jednorazowego użytku o pojemności do 3 litrów.
• Puszki metalowe (aluminiowe i stalowe) o pojemności do 1 litra.
• Butelki szklane wielorazowego użytku o pojemności do 1,5 litra.

Ile wyniesie kaucja?

• 0,50 zł – dla butelek PET i puszek.
• 1,00 zł – dla butelek szklanych wielorazowego użytku.

Dla konsumenta proces będzie prosty: opakowanie z nowym, specjalnym oznaczeniem systemu kaucyjnego będzie można zwrócić w dowolnym punkcie zbiórki, bez konieczności okazywania paragonu. Kluczowe warunki to czytelny kod kreskowy i nieuszkodzone (niezgniecione) opakowanie.

Nowe obowiązki dla przedsiębiorców

System kaucyjny nakłada konkretne zadania na różne podmioty na rynku.

1. Handel – kto musi zbierać opakowania?
   • Sklepy o powierzchni powyżej 200 m² mają obowiązek przystąpienia do systemu. Oznacza to, że muszą nie tylko pobierać kaucję przy sprzedaży, ale również przyjmować puste opakowania i zwracać klientom pobraną kaucję.
   • Mniejsze sklepy (poniżej 200 m²) mogą dołączyć do systemu zbiórki dobrowolnie. Jednak każdy punkt, niezależnie od wielkości, sprzedający produkty w opakowaniach objętych systemem, będzie musiał pobrać od nich kaucję.
   • W każdej gminie musi powstać co najmniej jeden stacjonarny punkt zbiórki.

2. Producenci i operatorzy systemu Za organizację, logistykę i rozliczenia całego systemu odpowiadać będą wyspecjalizowane podmioty – operatorzy (np. Polski System Kaucyjny S.A. czy Krajowy System Kaucyjny S.A.). To oni będą zarządzać przepływem opakowań i środków finansowych w całym kraju. Producenci wprowadzający napoje na rynek będą musieli podpisać z nimi umowy i umieszczać na opakowaniach zharmonizowane oznakowanie.

Wyzwania dla biznesu

Wdrożenie systemu kaucyjnego to znacznie więcej niż tylko nowa cena na etykiecie. To skomplikowany proces, który dotknie newralgicznych obszarów funkcjonowania firmy.

• Zmiany w dokumentach sprzedaży (paragony i faktury): Kaucja musi być wykazana jako osobna pozycja na paragonie lub fakturze. Wymaga to natychmiastowej aktualizacji oprogramowania kas fiskalnych, systemów sprzedażowych (POS) oraz zintegrowanych z nimi systemów ERP.
• Ewidencja i rozliczenia kaucji: Kaucja nie jest przychodem ani kosztem w rozumieniu podatkowym. To środki powierzone, które krążą między klientem, sklepem a operatorem. Działy księgowości będą musiały wdrożyć nowe mechanizmy ewidencji, które pozwolą na precyzyjne śledzenie obiegu kaucji (pobranej, zwróconej, przekazanej do operatora) oraz zarządzanie stanami opakowań.
• Zarządzanie logistyką zwrotną: Sklepy staną się punktami zbiórki. Konieczne będzie wygospodarowanie miejsca na magazynowanie pustych opakowań oraz wdrożenie procedur ich odbioru i transportu. W przypadku automatów (recyklomatów) kluczowa będzie ich integracja z systemem magazynowo-księgowym w celu automatyzacji rozliczeń.
• Aktualizacja danych o asortymencie: Każdy produkt objęty systemem będzie wymagał aktualizacji w bazie towarowej. Należy dodać informacje o wysokości kaucji, wprowadzić nowe kody EAN dla produktów z oznaczeniem kaucyjnym i zarządzać płynnym przejściem ze "starych" na "nowe" opakowania.

Wsparcie Comarch ERP

Comarch jako producent systemów ERP intensywnie pracuje nad pełną i zautomatyzowaną obsługą procesu w ramach systemu kaucyjnego, zapewniając aktualizacje oprogramowania wspierające przedsiębiorców w realizacji nowych obowiązków prawnych. Już w aktualnych wersjach Comarch ERP Optima dostępne są funkcjonalności, które pozwalają na konfigurację i prowadzenie ewidencji transakcji objętych kaucją poprzez wyodrębnienie opakowań kaucyjnych, ich powiązanie z towarami za pomocą schematów, naliczanie osobnych płatności kaucji (zwolnionych z VAT) oraz automatyczne generowanie dokumentów WKA/PKA. Szczegółowe instrukcje, jak skonfigurować system i rejestrować transakcje, w tym sprzedaż produktów z kaucją systemową i "starymi" kaucjami (np. skrzynki), są dostępne w Bazie Wiedzy Comarch. Zachęcamy do regularnego sprawdzania komunikatów i dokumentacji online dla najnowszych wytycznych i planowanych zmian.

Podsumowanie

System kaucyjny to jedna z największych zmian legislacyjnych dla branży handlowej od lat. Choć jego celem jest ochrona środowiska, dla biznesu oznacza konieczność szybkiej adaptacji procesów, technologii i organizacji pracy.