Kary za wykroczenia i przestępstwa skarbowe – dwukrotna podwyżka w 2024 r.

Tegoroczne wzrosty płacy minimalnej spowodowały, że kary pieniężne za wykroczenia i przestępstwa skarbowe w 2024 po raz kolejny wzrosły. Co roku grzywny, stanowiące kary za popełnione wykroczenia lub przestępstwa skarbowe, są dostosowywane do wzrostu płacy minimalnej określonej w rozporządzeniu Rady Ministrów. 

Kary za niedopełnienie zobowiązań

Prowadzenie własnego biznesu poza wieloma zaletami, niesie ze sobą również wielkie ryzyko związane z opóźnieniem lub nawet brakiem możliwości terminowego regulowania swoich zobowiązań. Przyczyn takiego stanu może być wiele, od opóźnień w spłatach należności, poprzez niewystarczającą sprzedaż produktów i usług, nieskuteczną ściągalność wierzytelności, aż po czynniki niezależne od prowadzonego biznesu, takie jak inflacja czy konflikty zbrojne. Skutkiem tego, mogą być niedopłaty lub braki dotyczące zapłaty należnych podatków, opóźnienia w składaniu deklaracji, czy inne uchybienia w zakresie formalno-podatkowych obowiązków nakładanych przez ustawodawcę. W efekcie organy skarbowe mogą zdecydować o nałożeniu kary za niedopełnienie nałożonych na przedsiębiorcę zobowiązań.  

W polskim systemie podatkowym aktem prawnym określającym zasady odpowiedzialności karnej za naruszenia przepisów skarbowych, w tym podatkowych, celnych i dewizowych jest pochodzący z 1999 r., Kodeks karny skarbowy (KKS). Kodeks przewiduje dwie kategorie czynów zabronionych: przestępstwa skarbowe oraz wykroczenia skarbowe. Zarówno jedne, jak i drugie posiadają stosowne katalogi kar i środków karnych grożących za ich popełnienie. 

Wykroczenie skarbowe – czym jest i jakie są kary?

Zgodnie z definicją, wykroczeniem skarbowym jest czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia.  Wykroczeniem skarbowym jest również inny czyn zabroniony, jeżeli KKS tak stanowi. Kary za wykroczenia skarbowe obliczane są kwotowo. Orzeka ją sąd albo  - w przypadku spełnienia określonych wymogów - uprawniony funkcjonariusz w postępowaniu mandatowym. Sąd wymierza grzywnę w granicach od 1/10 do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Od 1 stycznia 2024 r. najniższa grzywna za wykroczenie skarbowe wynosiła 424 zł, a najwyższa 84 840 zł. Stawki te jednak uległy zmianie na nieco wyższe (odpowiednio 430 zł oraz 86 000zł), ponieważ od 1 lipca płaca minimalna wzrosła do kwoty 4300 zł. Z kolei funkcjonariusze mają prawo ukarać grzywną nieprzekraczającą pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (obecnie maksymalna kwota wynosi 21 500 zł). 

Wyższy stopień naruszenia – przestępstwo skarbowe

Przestępstwem skarbowym jest czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności. Stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia, ani przekraczać jej czterystukrotności, co oznacza, że obecnie ustalana jest ona w granicach od 143,33 zł do nawet 57 332 zł. Co więcej, najniższa kara grzywny to 10 stawek dziennych, a to oznacza, że minimalna grzywna wymierzona przez sąd za przestępstwo skarbowe wynosi co najmniej 1 433,30 zł. 

Wykroczenie a przestępstwo

Zasadnicza różnica między przestępstwem a wykroczeniem skarbowym polega na stopniu powagi naruszenia prawa i wynikających z tego sankcjach. Przestępstwa skarbowe są z natury traktowane znacznie surowiej, niż wykroczenia skarbowe. Za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiadać może zarówno podatnik, jak i osoba która na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania, zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną (art. 9 § 3 KKS).  

Konsekwencje naruszeń skarbowych

W rezultacie za naruszenia skarbowe związane z prowadzoną działalnością, odpowiedzialność ponosi przede wszystkim przedsiębiorca, ale w pewnych sytuacjach może to być również księgowa (osoba zarządzająca finansami przedsiębiorcy). Warto zaznaczyć, że skazanie za przestępstwo skarbowe skutkuje wpisem do Krajowego Rejestru Karnego. To z kolei może stanowić przeszkodę przy ubieganiu się o pracę na niektórych stanowiskach oraz przy podejmowaniu regulowanej działalności gospodarczej.

Autor tekstu:

Radosław Lasota Product Manager ds. Biur Rachunkowych, Comarch ERP XT i Comarch Moje BR Absolwent kierunku finanse i rachunkowość na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie , a obecnie doktorant w Instytucie Finansów wspomnianej uczelni. Karierą zawodową rozpoczął w 2016 r. pracując jako księgowy oraz konsultant w zakresie prawa podatkowego w jednym z renomowanych krakowskich biur rachunkowych. Dzięki ciągłemu rozwojowi oraz poszerzaniu wiedzy z zakresu finansów, prawa i księgowości objął stanowisko specjalisty do spraw sprawozdawczości finansowej w międzynarodowym koncernie specjalizującym się w branży automatyki i robotyki. Z firmą Comarch związany od niedawna, a do jego kluczowych zadań należy rozwój produktów dedykowanych dla sektora MSP (OPTIMA) oraz wsparcie innowacyjnych rozwiązań dla jednoosobowych działalności gospodarczych.